İMALAT SANAYİNDE SALGIN SONRASI İÇİN STRATEJİK PLANLAMALAR:

İHRACAT OLANAKLARININ ARTIRILMASINDA TİCARET BAKANLIĞI DESTEKLERİ

BÖLÜM 2: KTZ VE TASARIM – ÜRÜN GELİŞTİRME DESTEKLERİ

Nursel Üstündağ

Bursa Bölge Müdürü

Aynı başlıklı yazının ilk serisinde T.C. Ticaret Bakanlığı ihracat desteklerini iki kanatta incelemenin faydalı olduğuna; bu iki kanadın firmanın ihracatını geliştirmek amacıyla gerçekleştirdiği kısa süreli faaliyetlerin desteklenmesi ve yine ihracat geliştirmek için gerçekleştirilen uzun vadeli proje bazlı faaliyetlerin desteklenmesi olduğuna değinilmiştir. Ve ilgili yazıda kısa süreli faaliyetlerin desteklenmesi konusuyla ilgili bilgiler sunulmuştur. Bu yazıda ise firmaların ihracatını geliştirmek için gerçekleştirebilecekleri uzun vadeli ve proje bazlı faaliyetlerin desteklenmesinden bahsedilecektir.

Adi şirket dışındaki tüm imalatçı firmalar, faaliyet alanları ile ilgili bir İhracatçılar Birliği’ne üye ise T.C. Ticaret Bakanlığı desteklerinden faydalanabilmektedir. T.C. Ticaret Bakanlığı nezdinde firmaların direkt başvurabildikleri proje bazlı fon kaynaklarından birisi Küresel Tedarik Zinciri (KTZ) Yetkinlik Projeleri, bir diğeri ise Tasarım ve Ürün Geliştirme Projeleridir.

KTZ Yetkinlik Projelerine küresel bir firma ile çalışacağını beyan eden tedarikçiler başvurabilmektedir. Tedarikçilerin KTZ Yetkinlik Projesi başvurusunda bulunabilmesi için üretici olmaları gerekmektedir. 2014/8 Sayılı Pazara Giriş Belgelerinin Desteklenmesine İlişkin Karar’ın Uygulama Usul Ve Esasları Genelgesi’nde, Küresel Firma “Marka, ihracat, ciro gibi unsurlar itibariyle sektöründe küresel ölçeğe haiz Bakanlıkça uygun bulunan yurt dışındaki firmaları” Tedarikçi ise “Ara malı üreten ve çalışmakta olduğu veya çalışacağı Küresel Firma’ya yeni ürün tedarik edecek veya mevcut ürünü ile yeni bir Küresel Firma’ya tedarikçi olacak şirketi” olarak tanımlanmaktadır. Proje kurgusu da Tedarikçi tanımından doğmalı ve firma proje sonucunda ya yeni üreteceği bir ürünü mevcutta çalıştığı ya da ilk kez çalışacağı Küresel Firmaya ihraç etmeli ya da mevcutta ürettiği ürününü ilk kez çalışacağı bir Küresel Firmaya ihraç etmelidir.

KTZ Yetkinlik Projeleri başvurusu Bakanlığa gerçekleştirilmektedir. Bakanlık proje dokümanını firmanın mevcut üretim yetkinliği ve geliştirme potansiyeli, finansal performansı, bilgi sistemleri yönetimi ile organizasyon ve insan kaynakları bakımından inceler. Gerek gördüğü durumlarda firmayı yerinde ziyaret eder. Bakanlık, sunulan faaliyetleri tamamen veya kısmen onaylayabilir ya da reddedebilir. Bakanlık kararını firmaya bildirir ve sonrasında proje süreci başlar. Projenin takip edilebilmesi amacıyla hazırlanan Proje Gerçekleşme Raporu proje kabulünden itibaren 6 aylık süreler halinde firma tarafından Bakanlığa sunulmalıdır.

KTZ Yetkinlik projeleri kabul edilen firmaların Tablo.1’deki giderleri 2 yıl boyunca % 50 oranında ve toplamda 1 milyon ABD Dolarına kadar desteklenmektedir. Proje başvurusunda Küresel Firmanın proje çıktısı ürünü almaya yönelik iyi niyet beyanının sunulması zorunludur. Ayrıca ilgili Küresel Firma Türkiye’de de üretim alanı bulunan bir Küresel Firma ise iyi niyet beyanının Türkiye’deki firmadan alınmaması ve proje çıktısı ürünün ihraç edilmesi ana şartlardan biridir. Unutulmamalıdır ki projenin ana amacı ihracatı geliştirmektir. Tedarikçi, proje kapsamında onaylanan destek kalemlerinden, faaliyetin ve ödemenin proje süresi içerisinde gerçekleştirilmesi kaydıyla yararlandırılır.

Tasarım ve Ürün Geliştirme Projeleri kapsamında firmaların uluslararası alanda rekabet güçlerinin artmasını, yurtdışı piyasalara açılabilmelerini, yurtdışı piyasalara açılmış olan firmaların pazarda daha iyi bir yer edinmesini ve şirketlerin yurtdışı pazarlara yönelik yüksek katma değerli ürün geliştirmesi amaçlamaktadır. Firmalar proje başvurusunu Bakanlığa iletilmek üzere üyesi oldukları İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği’ne yapmaktadır. İlgili projede Bakanlığın dikkat ettiği hususlar; firmanın mevcut tasarım yetkinliği ve geliştirme potansiyeli, firma üst yönetiminin projeyi sahiplenme düzeyi ve firmadaki proje ekibinin niteliğidir. Bunun yanında proje bütçesinin firma mali yapısına uygunluğu ve projenin tasarım ve ürün geliştirmeyle doğrudan ilgili olup olmadığı da kontrol edilmektedir. İlgili kontrol sonrasında Bakanlık uygun gördüğü durumlarda firma ziyareti yaparak; sonrasında firmanın projesinin destek kapsamına alınıp alınmadığını belirler.

Firmalar ürün geliştirme kapasiteni artırmak, ürünlerini farklılaştırmak ve tasarım değeri yüksek ürünler üretebilmek amacıyla projeye başvurabilmektedir. Firmalar bu kapsamdan yaptıkları başvurular ile Tablo.2’deki giderleri en fazla 3 yıl boyunca % 50 oranında desteklenmektedir. Firmalar, proje kapsamında onaylanan destek kalemlerinden, faaliyetin ve ödemenin proje süresi içerisinde gerçekleştirilmesi kaydıyla yararlandırılır.

Tablo 2’de görülen tasarımcı ve modelist tanımları firmaların en sık soru işareti yaşadığı alanlardan biridir. 2008/2 sayılı Tasarım Desteği Hakkında Tebliğ’e göre Modelist; “Tasarımı ve çizimi belirlenmiş olan konfeksiyon ürünlerinin üretilebilmesi için şablon ve kalıpların hazırlanmasını, ürüne uygun malzeme yapısının tespit edilmesini ve numune dikiminin yapılmasını takip eden yüksekokul veya meslek liselerinin ilgili bölümlerinden mezun ya da ilgili alanlarda mesleki eğitim görmüş kişileri”, tasarımcı ise “Faaliyet alanına göre ilgili mesleki örgüte üye olan veya tasarım ya da tasarımla ilgili alanlarda yükseköğrenim görmüş Türk tasarımcıları” tanımlamaktadır.

Firmalar hem KTZ Yetkinlik Proje desteğinden, hem de Tasarım ve Ürün Geliştirme Proje desteğinden, faaliyet süresi boyunca sadece bir kez faydalanabilmektedir.

Bu yazıda kamu fonlu proje dendiğinde ilk akla gelen Ar-Ge projelerinden farklı olan ve ana amaç olarak ihracat kapasitesinin artırıldığı, tasarım kabiliyetinin yükseltildiği iki projeye değinilmiştir. Hem KTZ Yetkinlik Projeleri hem de Tasarım ve Ürün Geliştirme Projesi özellikle salgın sonrasındaki süreçte kamu fonlarına ulaşmada önemli iki adım olacaktır. Sağlıklı günlerde, ihracat hedeflerine ulaşma yolundaki bu kaynaklardan faydalanılması dileğiyle.